Objawy depresji

Jakie są objawy depresji? Jaka jest różnica między depresją, a epizodem depresyjnym? Zwykła depresja różni się od epizodu depresyjnego jedynie stopniem i czasem trwania, a nie rodzajem objawów. Oba zaburzenia mają te same symptomy i oba są przyczyną podobnych stanów emocjonalnych oraz problemów w życiu, ale u osób cierpiących na depresję objawy, są cięższe i utrzymują się o wiele dłużej.

Zaburzenia nastroju (afektywne) i ich klasyfikacja

Amerykańska klasyfikacja DSM-IV dzieli zaburzenia afektywne (znane również jako zaburzenia nastroju) na: depresję, manię i zaburzenia dwubiegunowe (bipolarne). W depresji (jednobiegunowej) człowiek odczuwa takie objawy depresji jak: smutek, beznadzieję, bierność, bezsenność lub nadmierną senność lub zaburzenia odżywiania), nie doświadcza przy nich jednak manii. Z kolei w manii osoba doświadcza drastycznego podwyższenia nastroju, rozdrażnienia, wzrostu poczucia własnej wartości i możliwości, gonitwy myśli i gadatliwości. W chorobie afektywnej dwubiegunowej (po staremu zwanej maniakalno-depresyjnej lub cyklofrenii) człowiek przeżywa naprzemiennie zarówno stanów depresji, jak i manii.

Depresja dwubiegunowa

Objawy depresji dwubiegunowej wyraźnie różnią się od „zwykłej” depresji jednobiegunowej pojawiającej się np. w sytuacji straty kogoś bliskiego. Depresja dwubiegunowa charakteryzuje się naprzemiennie pojawiającymi się okresami manii i depresji, które to wg najnowszych badań najprawdopodobniej w dużym stopniu uwarunkowane są genetycznie. Klasyfikacja DSM-IV rozróżnia dwa rodzaje depresji dwubiegunowej, w zależności od tego, czy pojawiają się w niej epizody maniakalne, czy też mają one jedynie charakter, hipomaniakalny, które nie są tak poważne jak kompletne stany maniakalne. Z reguły depresja dwubiegunowa pojawia się u ludzi w młodym wieku oraz w porównaniu do depresji niestety ma poważniejsze konsekwencje. Na szczęście, aby im przeciwdziałać wynaleziono nowy skuteczny lek - węglan litu, który przynosi znaczną ulgę w depresji dwubiegunowej.

Należy dodać, że aby zdiagnozować depresję wg DSM-IV, objawy depresji muszą trwać przynajmniej dwa tygodnie, a pacjent powinien doświadczać pięciu lub więcej grup symptomów emocjonalnych, poznawczych, motywacyjnych lub somatycznych. Jednym z objawów depresji musi być depresyjny nastrój lub anhedonia tj. utrata możliwości odczuwania przyjemności. Depresja tzw. napadowa trwa nie dłużej niż dwa lata i powinna mieć wyraźny początek choroby, odróżniający ją od wcześniejszego normalnego (zdrowego) funkcjonowania. Natomiast dystymia stanowi już chroniczną depresję, której objawy trwają przynajmniej dwa lata lub dłużej oraz gdy nie nastąpiła poprawa trwająca dłużej niż przez dwa miesiące. Chroniczna depresja jest rzadziej występującą odmianą niż epizody depresji. Zdarzają się ludzie, którym się nie powiodło w życiu, popadają oni z reguły zamiennie w depresję chroniczną i dodatkowo w depresję epizodyczną - jest to tzw. depresja podwójna. Cierpiący na nią wykazują silniejsze objawy, a odsetek ludzi powracających do zdrowia jest bardzo niski.

Klasyfikacja DSM-IV rozróżnia także depresję z i bez melancholii. Początkowo rozróżnienie to było próbą oddzielenia depresji endogennej (występującej na tle biologicznym pochodzącym z wnętrza organizmu) od depresji reaktywnej, egzogennej (mającej źródło „na zewnątrz”, poza organizmem). Objawy depresji tzw. melancholiczne obejmują: utratę możliwości odczuwania przyjemności czerpanej z różnego rodzaju aktywności, apatię, odrętwienie lub ogólną utratę reakcji na przyjemne sytuacje szczególnie w porze porannej.  Dodatkowo występujące objawy depresji to wczesne przebudzenia, letarg, spadek wagi ciała oraz poczucie winy. Próby odróżnienia objawów depresji będących wynikiem choroby organizmu (endogennych) od symptomów depresyjnych będących wynikiem problemów emocjonalnych czy psychicznych nadal budzą wiele kontrowersji.

W związku występującymi objawami depresji połączonymi z melancholią lub bez niej wyróżniono dwa zespoły symptomów. W pierwszym przypadku obserwuje się spowolnienie mowy i ruchów oraz poważniejsze objawy depresji, takie jak: brak reakcji na zmiany w otoczeniu chorego, utrata zainteresowania życiem oraz reakcje somatyczne (organizmu). Cierpiący na depresję również więcej palą papierosów, piją alkohol oraz wykazują większy niepokój, a towarzysząca melancholia udziela się nawet ich rodzinom. Ponadto ze stanem depresji melancholicznej wiążą się także wczesno-poranne przebudzenia, poczucie winy, myśli a nawet próby samobójcze.

Rozróżnienie na te dwa odmienne typy depresji (z lub bez melancholii) implikuje za sobą różne metody leczenia depresji. Objawy depresji z melancholią można przezwyciężyć, podając pacjentowi leki przeciwdepresyjne, natomiast z objawami depresji bez melancholii można sobie poradzić, stosując wyłącznie psychoterapię. Wyniki badań nad zróżnicowaniem stosowanych metod leczenia depresji pod względem występujących objawów nie były jednoznaczne, dlatego lepiej jest podchodzić do nich z rezerwą.

Diagnostic Statistic Manual (DSM-IV) określa depresję jako zaburzenie nastroju, lecz jest to mylące uproszczenie. Oto jak wygląda relacji pacjenta, który zdradza objawy depresji:

„Gdy pogrążam się w tym stanie, nie ma już empatii, współczucia czy nadziei. Niemogę zmienić nawet pozycji w łóżku, gdyż nie mam siły zdobyć się na jakikolwiek wysiłek fizyczny. Szczególnie dotkliwa dla mnie w tym stanie jest utrata zdolności czytania, pisania czy liczenia. Dawniej nigdy nie miałem z tym problemów. Depresja odbiera mi to kim byłem, uniemożliwia zobaczenie tego, kim mógłbym się kiedyś stać, a tam, gdzie było moje życie pojawia się pustka. W świadomości pozostają tylko strzępy dawnej świetności wskazujące na ogromne możliwości, zdolności i potencjał, który przeminął. Wartości takie jak muzyka, śmiech, miłość, seks, dzieci, chrupiące pieczywo czy weekendowe wyjazdy poza miasto tracą swoje znaczenie, ponieważ nic i nikt nie jest w stanie dotrzeć do mnie uwięzionego w próżni. Nie mam pojęcia, co się stanie, kiedy to się skończy, ani nawet gdzie jestem. Samobójstwo byłoby uwolnieniem, ale zbyt trudno jest je zaplanować i skutecznie przeprowadzić, bo brak mi sił”.

Jak rozpoznać depresję

Aby rozpoznać depresję należy przeanalizować przykładową powyższą wypowiedź pacjenta. Dzięki analizie możemy stwierdzić, że w zasadzie mamy do czynienia z czterema grupami objawów depresji:

  • 1. zaburzenia nastroju,
  • 2. zaburzenia poznawcze (myślenia),
  • 3. zaburzenia motywacyjne,
  • 4. zaburzenia fizyczne (somatyczne).

Nie wszystkie z nich muszą być bezbłędnie zdiagnozowane jako objawy depresyjne, lecz im jest ich więcej i im bardziej dynamiczna któraś z tych grup, tym większa pewność, że osoba cierpi na depresję.

Zaburzenia nastroju

Osoba z objawami depresji czuje się: smutna, zgaszona, załamana, bezradna, samotna, nieszczęśliwa, przygnębiona, bezradna, bezwartościowa, upokorzona, zawstydzona, zaniepokojona, bezużyteczna, winna. Dominującymi objawami depresji w ramach zaburzeń nastroju są smutek i wina, a cierpiący na nią rzeczywiście nie są w stanie podczas rozmowy powstrzymać się od płaczu. Jednak nastrój ten zależy również od pory dnia. Zwykle osoby z depresją najgorzej czują się rano, a w ciągu dnia ich nastrój nieco się poprawia. Oprócz smutku i winy często pojawia się niepokój, dlatego często zaburzenie depresyjne uznawane jest za zaburzenie lękowe lub wręcz diagnozuje się zaburzenie depresyjno-lękowe. Prawie każdy cierpiący na depresję pacjent odczuwa jednocześnie niepokój, ale może on również wystąpić także przy braku depresji.

W ramach objawów depresji niemal tak samo często jak poczucie smutku i winy występuje brak zdolności do gratyfikacji oraz odczuwania radości z życia. Czynności, które osobie dawniej dawały przyjemność, po zachorowaniu stają się nudne. Na początku depresji utrata zainteresowań dotyczy tylko kilku zajęć, lecz wraz z nasilaniem się choroby zaczyna ona obejmować prawie wszystkie aktywności chorego. W miarę rozwoju objawów depresji, odczuwanie radości z hobby, rekreacji lub życia zawodowego czy rodzinnego słabnie. Osoby, które przed zachorowaniem były duszą towarzystwa, w jej następstwie zaprzestają jakichkolwiek kontaktów. W efekcie nawet dające przyjemność aktywności biologiczne, takie jak jedzenie lub seks, tracą swój sens. Statystyka mówi, że aż 92 % chorych na depresję, przestaje odczuwać radość z czynności będących celem ich życia. Kolejne 64 % przestaje cieszyć towarzystwo innych ludzi.

Zaburzenia poznawcze (myślenia)

Człowiek z objawami depresji ma negatywny obraz siebie. Negatywne myśli o sobie pogarszają niekorzystny obraz samego siebie oraz wpływają na niekorzystne nastawienie co do przyszłości. Człowiek w depresji jest przekonany, że poniósł klęskę oraz że przyczyną tego niepowodzenia jest on sam. Myśli o sobie, że jest kimś gorszym od innych lub niekompetentnym. Ten negatywny obraz siebie jest wynikiem tzw. zniekształceń poznawczych, czyli nieprawidłowego myślenia. Osoby pogrążone w depresji mają niskie poczucie własnej wartości oraz oskarżają siebie i czują się winni spowodowania kłopotów. Winią siebie za wszystkie niepowodzenia oraz mają tendencję do brania na siebie nadmiernej odpowiedzialności za chorobę.

Oprócz negatywnej opinii co do własnej osoby, chory z objawami depresji prawie zawsze pesymistycznie patrzy w przyszłość. Jest przekonany, że wszystkie działania, nawet jeśli miałby siłę je podjąć, są z góry skazane na porażkę i przesądzone. Takie nieprawidłowe przekonania przekładają się na brzemienne w skutkach relacje międzyludzkie. Badania, w których poddano obserwacji 150 par, gdzie część z nich była chora na depresję wykazały, że pozytywna komunikacja z jednej strony prowadziła do negatywnych reakcji drugiej. Działo się tak dlatego, że pozytywne zachowanie osoby pogrążonej w depresji mogło być w istocie mniej pozytywne i przykuwające uwagę, niż strony nie cierpiącej z powodu objawów depresyjnych. Partnerzy/ki osób chorych na depresję są na ogół emocjonalnie wyczerpani stanem osoby chorej, dlatego mogą nie reagować dpowiednio nawet na zachowania pozytywne chorego partnera/ki. Jakkolwiek takie sytuacje wyjaśnimy, negatywne poglądy wciąż kształtują nastrój osoby chorej i stanowią główny czynnik podtrzymujący chorobę.

Zaburzenia motywacji

Kolejnymi z grupy objawów depresji są spore problemy osób z porannym wstawaniem z łóżka, uczęszczaniem do pracy, zakończeniem rozpoczętych projektów, a nawet z realizacją hobby czy zainteresowań. Szef firmy traci koncepcję realizowania wielkiej kampanii reklamowej, nauczyciel nie może wziąć się do przygotowania lekcji, a student traci chęć do nauki.

Częstym symptomem depresji jest również ambiwalentne podejście. Dla osoby cierpiącej na depresję, podjęcie jakiejkolwiek decyzji czy aktywności może okazać się przerażające i przytłaczające. Każda decyzja jest ważna, ponieważ stanowi o „być albo nie być” osoby, dlatego strach przed pomyłką może wręcz paraliżować. Taki brak inicjatywy w skrajnej formie nazywa się „paraliżem woli”. Osoba jest niezdolna do wykonania jakichkolwiek, nawet czynności niezbędnych do życia. Przykładowo przy silnych objawach depresyjnych może dojść u osoby do spowolnienia psychoruchowego. Chory mówi czy chodzi bardzo wolno, a nawet zdarza się, że trzeba go wyciągnąć z łóżka, ubierać i karmić.

Objawy fizyczne (somatyczne)

Prawdopodobnie najtrudniejszymi do połączenia z rozwijającą się depresją są objawy fizyczne, które pociągają za sobą pogorszenie kondycji zdrowotnej. Wraz z pogłębianiem się choroby znika wszelka radość, która wcześniej przysparzała osobie chęci do życia. Najczęstszym zjawiskiem jest utrata apetytu, osoby zauważają, że potrawy straciły swój smak. Przy umiarkowanej i silnej depresji pojawia się spadek wagi ciała, a w stanach łagodnych lub w remisji może pojawić się jej wzrost. Często zaobserwować można także zaburzenia snu, tj. problemy z zasypianiem lub jeszcze częściej przebudzanie się wczesnym rankiem, co dodatkowo pogłębia zmęczenie przez resztę dnia. Osoby w depresji doświadczają problemów z erekcją, brakiem podniecenia i w efekcie całkiem tracą zainteresowanie seksem.

Duży odsetek ludzi chorych na depresję ma także objawy somatyczne, a chorzy na depresję są często zaabsorbowani sobą i koncentrują się na teraźniejszości. Somatyczne objawy depresji pochodzące z ciała pochłaniają ich uwagę, a wszelkie bóle są przyczyną podwyższonego niepokoju (psychosomatyczne). Ponadto osoby cierpiące z powodu stanów depresyjnych, oprócz zwiększonego zaniepokojenia własnym zdrowiem, są bardziej podatne na inne zachorowania np. chorób zakaźnych, nowotworowych czy schorzeń serca.

Depresja objawy

Depresja ma charakterystyczne objawy i diagnozuje się ją, gdy przynajmniej pięć z poniższych symptomów wystąpiło niemalże codziennie w tym samym dwutygodniowym okresie i stanowiło zmianę poprzedniego funkcjonowania, a przynajmniej jeden z nich dotyczy:

  • 1. nastroju depresyjnego lub utraty zainteresowań albo zaprzestania czerpania przyjemności. Nastrój depresyjny utrzymuje się przez większość dnia i jest subiektywnie odczuwany przez chorego bądź jest dostrzegany przez otoczenie. U dzieci i nastolatków może występować rozdrażnienie.
  • 2. znacznego osłabienia realizacji zainteresowań lub czerpania przyjemności z czynności wykonywanych w ciągu dnia, które mogą być zauważone i zgłaszane przez osoby postronne.
  • 3. znacznej utraty lub przyrostu wagi ciała nie wywołanego dietą, wzrost albo spadek apetytu. U dzieci może występować niezdolność do osiągnięcia prawidłowej wagi.
  • 4. występowania bezsenności lub nadmiernej senności.
  • 5. pobudzenia lub zahamowania psychomotorycznego, obserwowanego przez osoby postronne. Poczucie braku zmęczenia (hipomania) lub spowolnienia wykonywania czynności.
  • 6. zmęczenia lub utraty energii.
  • poczucia bezwartościowości lub nadmiernego nieuzasadnionego poczucia winy, które może być iluzoryczne oraz obwinianie samego siebie o spowodowanie depresji.
  • 7. spadku zdolności myślenia i koncentracji lub brak stanowczości w działaniu, które może być zaobserwowane przez otoczenie
  • powracające myśli na temat śmierci, lęk przed umieraniem, powracające rozważania na temat samobójstwa pozbawione jakiegokolwiek planowania lub próby samobójcze albo konkretne plany popełnienia samobójstwa.

Dodatkowymi warunkami stwierdzenia objawów depresji jest to, że występujące symptomy:

- nie odpowiadają kryteriom epizodu mieszanego (z innymi zaburzeniami),

- powodują ciężkie stany kliniczne, a ich skutkiem jest gorsze funkcjonowanie we wszystkich sferach życia,

- nie są skutkiem działania substancji psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków, leków czy np. niedoczynności tarczycy,

- za ich pojawienie się nie jest odpowiedzialna np. żałoba po bliskich,

- utrzymują się powyżej 2 miesięcy.

Test na depresje

Aby postawić wstępną diagnozę depresji, należy stwierdzić u siebie lub osoby podejrzewanej o depresję powyższe objawy lub wykonać poniższy test na depresję. Oczywiście aby ją potwierdzić należy udać się do lekarza specjalisty psychiatry lub psychologa.

Test na depresję to inwentarz symptomów depresyjnych. Każde z pytań opisuje jeden z objawów depresji i podaje jego nasilenie w skali od 0 do 3. Aby uzyskać wyniki należy zaznaczyć odpowiedź, jaka najtrafniej opisuje stan osoby w danej chwili. Objawy depresji dzielą się na grupy jw.: zaburzenia nastroju, myślenia, motywacji i fizyczne.

Przedstawione w teście na depresję określenia dotyczą odpowiedzi na 8 z 20 pytań postawionych w katalogu CES-D (Center of Epidemiological Studies-Depression) czyli Centrum Badań Epidemiologicznych nad Depresją. Test na depresję skonstruowano po to, by określić, ile objawów depresji występuje u osoby i jaka jest ich intensywność. Wysoki wynik nie stanowi diagnozy depresji lub choroby psychicznej, ponieważ o tym decyduje specjalista psychiatra lub psycholog kliniczny.

TEST NA DEPRESJĘ

Nastrój A (Smutek). Czuję smutek.

0 pkt - Rzadko lub w ogóle (rzadziej niż 1 dzień w tygodniu)

1 pkt - Czasem lub rzadko (1-2 dni w tygodniu)

2 pkt - Od czasu do czasu lub niekiedy (3-4 dni w tygodniu)

3 pkt - Często lub przez cały czas (5-7 dni w tygodniu)

Nastrój B (Radość życia). Cieszę się z życia.

0 pkt - Rzadko lub w ogóle (rzadziej niż 1 dzień w tygodniu)

1 pkt - Czasem lub rzadko (1-2 dni w tygodniu)

2 pkt - Od czasu do czasu lub niekiedy (3-4 dni w tygodniu)

3 pkt - Często lub przez cały czas (5-7 dni w tygodniu)

Myśli C (Pesymizm). Widzę nadzieję na przyszłość.

0 pkt - Rzadko lub w ogóle (rzadziej niż 1 dzień w tygodniu)

1 pkt - Czasem lub rzadko (1-2 dni w tygodniu)

2 pkt - Od czasu do czasu lub niekiedy (3-4 dni w tygodniu)

3 pkt - Często lub przez cały czas (5-7 dni w tygodniu)

Myśli D (Niepowodzenia). Uważam, że moje życie to pasmo porażek.

0 pkt - Rzadko lub w ogóle (rzadziej niż 1 dzień w tygodniu)

1 pkt - Czasem lub rzadko (1-2 dni w tygodniu)

2 - Od czasu do czasu lub niekiedy (3-4 dni w tygodniu)

3 - Często lub przez cały czas (5-7 dni w tygodniu)

Motywacja E (Inicjatywa w pracy). Czuję, że wszystko co robię, wymaga dużego wysiłku.

0 pkt - Rzadko lub w ogóle (rzadziej niż 1 dzień w tygodniu)

1 pkt - Czasem lub rzadko (1-2 dni w tygodniu)

2 pkt - Od czasu do czasu lub niekiedy (3-4 dni w tygodniu)

3 pkt - Często lub przez cały czas (5-7 dni w tygodniu)

Motywacja F (Towarzyskość). Mówię mniej niż zwykle.

0 pkt - Rzadko lub w ogóle (rzadziej niż 1 dzień w tygodniu)

1 pkt - Czasem lub rzadko (1-2 dni w tygodniu)

2 pkt - Od czasu do czasu lub niekiedy (3-4 dni w tygodniu)

3 pkt - Często lub przez cały czas (5-7 dni w tygodniu)

Stan fizyczny G (Apetyt). Nie mam ochoty na jedzenie, a mój apatyt osłabł.

0 pkt - Rzadko lub w ogóle (rzadziej niż 1 dzień w tygodniu)

1 pkt - Czasem lub rzadko (1-2 dni w tygodniu)

2 pkt - Od czasu do czasu lub niekiedy (3-4 dni w tygodniu)

3 pkt - Często lub przez cały czas (5-7 dni w tygodniu)

Stan fizyczny H (Zaburzenia snu). Mam niespokojny sen.

0 pkt - Rzadko lub w ogóle (rzadziej niż 1 dzień w tygodniu)

1 pkt - Czasem lub rzadko (1-2 dni w tygodniu)

2 pkt - Od czasu do czasu lub niekiedy (3-4 dni w tygodniu)

3 pkt - Często lub przez cały czas (5-7 dni w tygodniu)

Źródło: Seligman, 1994

Test na depresję - obliczanie wyników:

  • - wynik poniżej 4 punktów - brak depresji.
  • - wynik w przedziale od 5 do 9 punktów - depresja łagodna.
  • - wynik powyżej 10 punktów - depresja umiarkowana lub silna.

Ważne: Jeśli badany uzyska wynik powyżej 10 punktów, a objawy utrzymują się w okresie jednego do dwóch tygodni, to powinien udać się do lekarza specjalisty psychiatry, psychologa klinicznego lub psychoterapeuty.

Uwaga: Jeżeli badany myśli o samobójstwie, to bez względu na wynik musi się w trybie natychmiastowym udać się do lekarza specjalisty psychiatry, psychologa klinicznego lub psychoterapeuty.