Choroba afektywna dwubiegunowa lub Zaburzenie afektywne dwubiegunowe (ang. Bipolar Disorder) to jednostka chorobowa dawniej zwana chorobą maniakalno-depresyjną, w klasyfikacji ICD-10 otrzymała kod F31 i zaliczono ją to grupy zaburzeń nastroju tzw. afektywnych. ChAD charakteryzuje się naprzemiennym występowaniem epizodów depresji albo manii, pomiędzy którymi następują okresy remisji polegające na uciszeniu się objawów. Należy pamiętać, że zachowanie chorej osoby nie wynika z jej złośliwości, a jest wynikiem choroby - zaburzeń, a szybkie zdiagnozowanie i skuteczne leczenie jest niezwykle istotne, ponieważ przebieg oraz emocje jej towarzyszące sprawiają, że nieleczona ChAD w wielu przypadkach zostaje zakończona samobójstwem. 

Czym jest Choroba Afektywna Dwubiegunowa?

Dobrym określeniem opisującym czym jest Zaburzenie Afektywne Dwubiegunowe jest porównanie jej do huśtawki, która rozpędzona sięga ekstremów i przez jakiś czas pozostaje pomiędzy nimi. ChAD to nawracające zaburzenie nastroju polegające na przeplataniu się epizodów depresyjnych i maniakalnych o zróżnicowanym nasileniu. Epizody mogą być mieszane z współwystępującymi objawami psychotycznymi lub bez nich. Pomiędzy nimi często występują okresy remisji choroby, które w niektórych przypadkach sięgają nawet do kilku lat. ChAD najczęściej dotyka osoby w przedziale wiekowym od 35 do 40 roku życia.

Wyróżniamy ChAD typu I i typu II. Klasyfikacja zaburzenia odbywa się na podstawie intensywności występujących objawów. Ocenie podlega przebieg oraz nasilenie epizodu maniakalnego i depresyjnego. Co więcej, możemy też mówić o Chorobie Afektywnej Dwubiegunowej z szybką fazą zmian, gdzie okres remisji choroby jest krótki, a graniczne epizody pojawiają się niemalże jedne po drugich.

Ciekawostkę stanowi fakt, że Choroba Afektywna Dwubiegunowa uznawana jest przez wielu za jednoczesne błogosławieństwo i przekleństwo. Cierpiały na nią wybitne umysły naszych czasów, pisarze, malarze i inni twórcy. Uznaje się, że wahaniom nastroju i niewyobrażalnej gonitwie myśli zawdzięczamy znaczną część dzieł Van Gogha, Beethovena, Hemingwaya i wielu innych artystów. 

Objawy ChAD

Objawy Choroby Afektywnej Dwubiegunowej pojawiają się zarówno u kobiet i mężczyzn w okolicy 20 roku życia. W zdecydowanej większości przypadków mania występuje tuż przed depresją lub tuż po niej, z czego epizod depresyjny trwa dłużej. U chorych na Chorobę Afektywną Dwubiegunową występują:

• Epizody hipomaniakalne – można spotkać się z określeniem, że jest to mniej nasilona mania. Jest w tym dużo prawdy, bowiem cechą charakterystyczną epizodu hipomaniakalnego jest możliwość (choćby częściowego) panowania nad podejmowanymi działaniami, odraczania ich i krytycznego myślenia. Okres hipomanii niejednokrotnie określany jest jako twórczy szał, w którym kolejne genialne pomysły pojawiają się jeden po drugim. Chorzy czują ogromne sprawstwo i moc. Błyskotliwość, szybkie kojarzenie i wiązanie faktów, zdolność do snucia zaawansowanych wizji, idą w parze z ogromną ilością energii do działania. 

• Epizody maniakalne – w niektórych przypadkach epizod hipomaniakalny może przechodzić w bardzo intensywną manię, podczas której chory nie jest w stanie panować nad swoimi wizjami. Nasilenie objawów prowadzi do całkowitej dezorganizacji działania. Zanika krytyczne myślenie, które ustępuje szybkim zmianom tematu. Pobudzenie, brak kontroli i poczucie nadludzkich sił niejednokrotnie prowadzi do niekontrolowanych wybuchów agresji. Co więcej, osoby w tym stanie podejmują szereg niebezpiecznych działań, nadużywają alkoholu, narkotyków lub wpadają w ciągi seksualne.

• Epizody depresyjne – te stanowią zdecydowaną większość okresów nasilenia choroby zarówno w typie I, jak i II ChAD. Z uwagi na ich duży udział w całościowym postrzeganiu zaburzenia, Choroba Afektywna Dwubiegunowa może być mylona z nawracającą depresją (zwłaszcza jeśli okresy hipomanii przebiegają w sposób łagodny i pojawiają się bardzo rzadkie). W trakcie trwania epizodu depresyjnego chory boryka się z całkowitym brakiem sił (nawet na podstawowe czynności higieniczne), poczuciem bezsensu, otępieniem. Tkwiący w cierpieniu nie widzi szans na jakąkolwiek poprawę, nie potrafi odczuwać szczęścia, skupia się na negatywnych aspektach otaczającej go rzeczywistości, pomijając pozytywy.

Leczenie ChAD

Leczenie Choroby Afektywnej Dwubiegunowej dobierane jest w sposób indywidualny i łączy ze sobą opiekę terapeutyczną oraz farmakoterapię. Podejmowane działania mają na celu przede wszystkim ustabilizowanie nastroju i wyciszenie uciążliwych objawów. Odpowiednio prowadzone pozwala na uzyskanie remisji choroby nawet na wiele lat. Kluczowe jest szybkie rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia. Ponieważ Zaburzenie Afektywne Dwubiegunowe charakteryzuje się naprzemiennymi okresami depresji i podwyższonego nastroju (manii) zazwyczaj leczy się ją stabilizatorami nastroju lub lekami przeciwsychotycznymi, a lit jest uważany za najskuteczniejszy stabilizator nastroju.  

Lit w leczeniu ChAD 

Fińskie Ministerstwo Spraw Społecznych i Zdrowia sfinansowało badania, aby ustalić jaka metoda leczenia ChAD jest najskuteczniejsza. Naukowcy z Instytutu Karolińskiego w Finlandii porównali ryzyko ponownego przyjęcia do szpitala ponad 18 000 pacjentów, którzy wcześniej byli już hospitalizowani z powodu Choroby Afektywnej Dwubiegunowej. Każdy pacjent był poddany samodzielnej kontroli i porównywany w okresach leczenia i bez leczenia. 

Podczas średniego okresu obserwacji trwającego ponad siedem lat, leczenie litem wiązało się z najniższym ryzykiem ponownej hospitalizacji z powodu ChAD, przy zmniejszeniu ryzyka o około 30 % w porównaniu z brakiem jakiegokolwiek leczenia. Odkryto jednak, że długo działające iniekcje leków przeciwpsychotycznych były również skuteczne. Ryzyko ponownej hospitalizacji było także o 30 % niższe, jeśli pacjenci byli leczeni długodziałającymi zastrzykami przeciwpsychotycznymi w porównaniu do otrzymywania tego samego leku, ale doustnie. W wyniku przeprowadzonych badań okazało się, że najczęściej przepisywany przez lekarzy psychiatrów lek przeciwpsychotyczny w leczeniu Chorobiy Afektywnej Dwubiegunowej, tj. Kwetiapina (Seroquel) podawany w postaci tabletek, zmniejszył ryzyko nawrotu choroby tylko o 7%.